Meer dan veertig procent van het groen in de gemeente Eindhoven is juridisch niet beschermd en loopt gevaar om te verdwijnen bij transformatie. Dat blijkt uit een analyse van de gemeente, als gevolg van de fracties GroenLinks en PvdA die aan de bel trokken na een casus rondom een woontoren. De gemeente bekijkt nu hoe ze het behoud van bestaand groen alsnog stadsbreed kunnen borgen.
De oorspronkelijke aanleiding was de aanvraag van een omgevingsvergunning in februari 2025 voor een grootschalig woon- en zorgcomplex van 43 eenheden, 80 appartementen en een kerk aan de Orionstraat.
Op basis van de grond met een formele groenbestemming voldeed het plan aan de gemeentelijke groennorm. Maar de GroenLinks-fractie ontdekte dat in werkelijkheid een bestaand stuk groen op het perceel zou verdwijnen, omdat dit op papier niet als groen meegerekend hoeft te worden.
In plannen zijn grondeigenaren daardoor juridisch tot minder vergroenen verplicht, wat ertoe kan leiden dat de gemeente Eindhoven geen extra groen wint, maar juist verliest.
De partij stemde in met het plan omdat de herinrichting past binnen het huidige beleid. ‘Op papier leek het plan dus te voldoen, maar feitelijk ging de buurt er qua groen op achteruit,’ zegt raadslid Rutger Rauws die de motie indiende. ‘De vraag rees: is dit een groter probleem in de stad?’
Representatief voor hele stad
Die vraag leidde tot de motie van GroenLinks, waarin ook drie locaties in de wijk Woensel-Noord worden aangehaald waar hetzelfde speelt. De motie roept op tot aanvullend groenonderzoek. Op basis van data-analyse in opdracht van het college bleek dat dit geen uitzondering was, maar een structureel verschijnsel.
Rauws: ‘Ik wist wel dat het een behoorlijk stuk zou zijn, maar dat 43 procent van het groen geen juridische bescherming heeft, is echt veel hoger dan verwacht.’
Volgens de raadsbrief die het college hierover naar de gemeenteraad stuurde, is het onderzoek representatief voor de hele stad. Daarmee wordt de conclusie onderschreven dat bijna de helft van het Eindhovense groen op dit moment niet juridisch beschermd is.
Beleidsregel versus praktijk
Dat gat in de bescherming verklaart waarom de bestaande Beleidsregel ‘groen en water bij ruimtelijke ontwikkelingen’ (in werking sinds 17 juli 2024) tekortschiet.
In die regel geldt weliswaar een verplichte compensatie bij aantasting van bestaand groen, maar alleen voor percelen met de bestemming of functie ‘groen’. Alles wat daarbuiten valt, krijgt dus geen compensatie – precies het probleem dat in Woensel-Noord zichtbaar werd.
Vragen en dilemma’s
De ontdekking roept fundamentele vragen op. ‘Wat kunnen we nu doen om dit groen alsnog te beschermen?’ zegt Rauws. ‘Als je een perceel een andere bestemming wilt geven, kom je aan verworven rechten van grondeigenaren. Daarmee ontstaat het risico dat we veel nadeelcompensatie – schadevergoeding – moeten gaan uitkeren.’
Het raadslid voorziet dat in andere grote steden ook veel groen juridisch kwetsbaar is, afhankelijk van hoe zorgvuldig gemeenten vroeger hun bestemmingsplannen hebben vastgelegd.
Voorlopig is Eindhoven een van de eerste gemeenten die dit probleem expliciet in kaart brengt. Rauws hoopt dat de stad nog eind 2025 vervolgstappen kan zetten.
‘Het vraagt nog veel onderzoek om te begrijpen hoe gemeenten dit juridisch en financieel verantwoord kunt regelen. Maar het is duidelijk dat de overheid in het verleden minder waarde heeft gehecht aan groen. Met de inzichten van nu moeten we dat repareren.’
Breder perspectief
Andere steden zouden baat hebben bij eenzelfde analyse, stelt Rauws. ‘Ik durf niet te zeggen hoe het elders zit, maar het zou zeker interessant zijn als ook andere gemeenten dit gaan onderzoeken.’ Hij wijst erop dat er nog weinig precedent is: ‘Toen ik de motie indiende heb ik gezocht, maar ik vond geen voorbeeld van een stad die dit al eerder zo heeft aangepakt.’
De casus uit Eindhoven laat zien dat de waarde van vergroening niet alleen ecologisch en sociaal is, maar ook financieel. ‘Bij de Wielewaal zien we dat vergroening echt iets oplevert in financiële en maatschappelijke waarde ‘, aldus Rauws.
Daarmee is het vraagstuk van groenbescherming niet alleen een juridische, maar ook een economische en maatschappelijke opgave geworden.
Het nieuws staat ook haaks op de opening van het Lichtbos en landgoed De Wielewaal in Eindhoven, waarvoor de gemeente 29 miljoen betaalde en daar 142 hectare publiek toegankelijk groen mee veiligstelde.
BuurtKansenkaarten
Stichting Steenbreek lanceerde kort na het nieuws uit Eindhoven de BuurtKansenkaarten, die voor het eerst de verstening én vergroeningsopgave per buurt in kaart brengt voor alle Nederlandse gemeenten.
De nieuwe kaarten tonen waar de grootste kansen liggen om tegels te vervangen door groen. ‘De urgentie wordt getoond, de mate van verstening, maar ook de opgave’, zegt directeur Roel van Dijk. ‘Daarmee hebben we een handvat om veel gerichter te kunnen vergroenen.’