In een wereld waar ruimte schaars is, wordt het steeds belangrijker dat gebiedsontwikkelingen niet alleen woningen opleveren, maar ook goed aansluiten op omliggende wijken en de openbare ruimte. Helma Born, algemeen directeur Nederland van BPD, legt in de podcast Groen Groeit Mee uit hoe dit de toekomst van gebiedsontwikkeling zal vormgeven.
‘Er gaat iets mis als die aansluiting op het openbare gebied om een gebiedsontwikkeling niet klopt. Dat is iets waar we veel te leren hebben’, zegt Helma Born in Groen Groeit Mee, een podcast van de provincie Utrecht, de U10, Regio Amersfoort, het Utrechtse deel van de Regio Foodvalley en Utrechtse waterschappen.
Gebiedsontwikkelaars als BPD besteden de afgelopen jaren al steeds meer aandacht aan de leefkwaliteit binnen hun projecten. Zij zijn vaak langdurig betrokken, ook na oplevering. Born wijst op de noodzaak dat ontwikkelaars dit blijven doen om het beheer en de verdere ontwikkeling van projecten te monitoren.
BPD werkt in projecten zoals de Gnephoek (bij Alphen aan den Rijn) met een coalitie van partijen, onder andere aan het inbedden van groen en natuur. De ambitie is om natuurinclusieve en klimaatadaptieve wijken te creëren, waarbij de nadruk ligt op langdurige samenwerking voor de ecologische en sociale duurzaamheid van het gebied.
Gebiedsontwikkelaars moeten ervoor zorgen dat projecten na hun vertrek hun kwaliteit behouden vindt Born. ‘Er zijn gebieden waar wij nog jarenlang bij betrokken zijn, maar anders ben je natuurlijk – al is het pas na twintig jaar – wel vertrokken. Dan moet zo’n ontwikkeling op eigen benen kunnen staan.’
Groenbeheer voor cohesie
Born vindt het reëel om bij nieuwe projecten een deel van het groenbeheer bij bewoners neer te leggen. In de gebiedsontwikkeling de Wielewaal in Rotterdam wordt hier al naar gekeken. ‘Niet om er dan maar vanaf te zijn, maar omdat deze groene plekken van oudsher plekken waren waar mensen heel hecht met elkaar waren.
Na de coronapandemie is volgens Born veel sterker aan het licht gekomen hoe belangrijk de toegang tot groene buitenruimte voor bewoners is. Steeds kleinere woningen leggen een grotere druk op zorgvuldig ontworpen buitenruimtes, aldus de algemeen directeur bij BPD. Er is meer aandacht nodig voor hoe bewoners per wijk willen ontmoeten en bewegen.
De focus ligt steeds meer op de overgang van de woning naar de openbare ruimte. Dit vraagt om een integrale benadering van groen, natuur en maatschappelijke functies, waarbij de buitenruimte als verlengstuk van de woning wordt gezien, zegt Born.
En niet alleen de woning moet beter aansluiten op de openbare ruimte, vertelt Born in de podcast. Ook moeten nieuwe gebiedsontwikkelingen en herstructureringen beter aansluiten op de behoeften van omliggende wijken.
Zo kunnen nieuwe ontwikkelingen inspelen op onvervulde behoeftes en komen bewoners uit verschillende wijken elkaar vaker tegen.
Ruimte voor dieren
Naast het sociale aspect vraagt ook de ecologie om meer verbindingen. De relatie tussen private tuinen en openbaar groen moet versterkt worden om doelsoorten te voorzien van rustplekken en voedselbronnen, zegt Born.
‘Die aansluiting van die tuin op de openbare ruimte moet kloppen. Het is heel gek als zo’n zone voor dieren ergens plots ophoudt.’
Gebiedsontwikkelaars zoals BPD hebben volgens haar een rol om de harde grens tussen publieke en private buitenruimte te verzachten. Contact en voorlichting over de voordelen van groenere tuinen horen daarbij.
Born is van mening dat gebiedsontwikkelingen steeds meer verweven moeten raken met omliggende natuur. ‘Ik denk dat we dat als ontwikkelaars nog niet op een hele grote schaal doen.’
GOMA-model
BPD ontwikkelde het zogeheten GOMA-model als hulpmiddel voor gezonde gebiedsontwikkeling. GOMA staat voor groene omgeving, ontmoeting, mobiliteit en activiteit.
‘Daar zit dus ook als een soort checklist in: zitten er voldoende plekken in om elkaar te ontmoeten? Dan heb je namelijk ook je aspecten voor mentale gezondheid op orde. Voor fysieke gezondheid en beweging dus ook.’
Het model helpt zowel bij de analyse van bestaande wijken als bij het ontwerpen van nieuwe. Ook helpt het te bepalen wat een wijk nodig heeft om goed te verbinden met aangrenzende gebieden.
Nieuwbouwontwikkelingen aan de rand van de stad zijn met het model ook beter af te stemmen op aangrenzende natuur. Born licht toe: ‘Het is natuurlijk mooi als je wijk en natuur beter in elkaar weet te verweven.’