Het NK Tegelwippen, in de categorie middelgrote gemeenten, is ook in 2024 gewonnen door de gemeente Vlaardingen. Met een combinatie van grote gemeentelijke groenprojecten en de brede inzet van bewonersparticipatie. Om dit jaar de derde overwinning op rij te behalen, ziet wethouder Lianne van Kalken een verschuiving in strategie: ‘Openbare ruimte om te vergroenen raakt op termijn op, private ruimte is nog veel harder nodig.’
| Het artikel dat je hieronder leest staat in de volledige versie in vakblad Groen. In je werk en daarbuiten veel met groen bezig? Word dan nu Groen-abonnee! |
In 2024 werd door Nederlandse gemeenten een recordaantal tegels uit de grond “gewipt”: in totaal 5,5 miljoen stuks. Dat is een derde van het aantal tegels dat landelijk in vijf edities is omgeruild voor ruimte voor vergroening. In andere woorden: ruimte voor biodiversiteit, klimaatadaptatie en een aantrekkelijkere leefomgeving.
De statistieken laten zien dat ontstenen en vergroenen een steeds grotere vlucht neemt. In de gemeente Vlaardingen, de winnaar van de categorie middelgrote gemeenten, hebben ze dat al langer door. Hier wonnen ze het NK Tegelwippen in 2023 én 2024. Iets waar wethouder Lianne van Kalken trots op is. Vorig jaar verwijderde haar gemeente gezamenlijk ruim 103.000 tegels met een TPI (tegels per 1000 inwoners) van 1413,18.
Vlaardingen, onder de rook van Rotterdam, is sterk verstedelijkt gebied. Een meerderheid van de gewipte tegels, zo’n 80.000 tegels, is afkomstig van gemeentelijke groenprojecten. Zo hielpen relatief grote projecten van 500 en 100 vierkante meter flinke slagen te maken. Ook in de binnenstad vond de gemeente veel potentiële ruimte om verder te vergroenen en dus om tegels te wippen. Het laat volgens Van Kalken zien dat gemeenten nog altijd een grote voortrekkersrol hebben in de vergroeningstransitie, ook in de ogen van bewoners.
Actieve campagne
Het succes achter de winst schrijft ze aan een aantal factoren toe. Allereerst de actieve campagne die de gemeente heeft gevoerd. Met borden langs de weg binnen de bebouwde kom en filmpjes op sociale media heeft Vlaardingen zoveel mogelijk inwoners op de hoogte gebracht van de ludieke actie. De campagne is na de winst van het jaar ervoor geïntensiveerd en breder ingestoken.
Tijdens het NK Tegelwippen trok de gemeente veel bekende acties uit de kast, waar ook veel andere gemeenten gebruik van maken. Zo werd de tegeltaxi ingezet, waarbij bewoners worden ontzorgd door tegels in te leveren. Ook Van Kalken trok de wijk in om bewoners te spreken en plantjes uit te delen. Ook hield Vlaardingen de boomspiegelactie en groene tuinsessies, werden bewoners door Stichting Steenbreek en IVN Natuureducatie geholpen met het aanleggen van geveltuintjes.
In Vlaardingen zijn ook eigen activiteiten opgezet, zoals de Tegelburendag. Een andere unieke en ludieke aanpak in Vlaardingen waren de “Groene Jeroenen”. Twee groene kenners met de naam Jeroen hielden in een cultuurhuis workshops over hoe het beste je eigen tuin kunt vergroenen. ‘Vlaardingers konden daar advies inwinnen en vragen stellen als “welke planten kan je het beste halen?” en “hoe haal ik het meeste voordeel uit mijn tuin?”.’
Integrale samenwerking
De aandacht voor vergroenen is volgens de wethouder, zo laten ook de cijfers van het NK Tegelwippen zien, in de samenleving enorm toegenomen. Zij ziet dat ook in de gemeentelijke organisatie terug. De brede aandacht voor een groenere stad is vastgelegd in het coalitieakkoord, specifiek in het stadsprogramma Groen Vlaardingen.
Het NK Tegelwippen wordt dan ook niet alleen door groenambtenaren gedragen en helpt het integrale werken tussen afdelingen. Van Kalken noemt het NK Tegelwippen een ‘handig speelelement’: ‘Het helpt zowel ambtenaren als inwoners om iets harder in beweging te komen voor een groene buitenruimte. Iedereen hield in de gaten hoe ze toch nog een paar extra stenen uit de grond konden halen.’
Mix van instrumenten
Het overtuigen van de Vlaardingers was overigens lastiger, vertelt Van Kalken. In haar gemeente zitten veel inwoners in een situatie van armoede en is ook de keuze in het stemhokje een indicatie van hoe hoog vergroenen voor hen op de agenda staat. De voorbeeldrol van de gemeente blijft dan ook van groot belang, ziet ook zij.
Juist de brede mix van instrumenten helpt om meer bewoners aan te trekken. ‘Het blijft hard werken om iedereen in onze gemeente te bereiken. Het NK Tegelwippen is nog lang niet bij iedereen een bekend begrip. We moeten blijven inspireren. En duidelijk maken dat het niet ideaal is om je tuin vol te tegelen.’
‘Burger harder nodig’
Voor de volgende editie van het NK Tegelwippen, zo laat ook de wethouder weten, is het daarom niet vanzelfsprekend dat Vlaardingen er een derde keer met de winst vandoor gaat.
De meest voor de hand liggende locaties zijn inmiddels aangepakt door de gemeente, laat Julia van der Weijde, adviseur Klimaat en Duurzaamheid bij de gemeente Vlaardingen, weten. ‘We hebben 2 jaar op rij al veel vierkante meters in de publieke ruimte vergroend. Dit betekent dat er na dit jaar veel minder publieke versteende ruimte over is’, legt ze uit.
De gemeente gaat het desalniettemin proberen, al dan niet met een duidelijkere focus op private grond. ‘We kunnen bij een volgende deelname misschien minder het goede voorbeeld geven door grote eigen groenprojecten, dus we hebben onze inwoners en ondernemers harder nodig dan voorheen.’
Als Vlaardingen nog eens hoog wil scoren bij het NK Tegelwippen, dan zal dit in 2025 meer moeten komen van bewoners en andere grondeigenaren. Gemiddeld bezitten gemeenten 20 tot 30 procent van het totale grondgebied binnen de gemeentegrenzen, wat zelfs kan teruglopen naar 10 procent in sterk verstedelijkte G4-steden.
Van Kalken kijkt nadrukkelijk naar bedrijventerreinen, private tuinen, schoolpleinen en andere vormen van eigen grond. De gemeentelijke campagne zal daar meer aandacht op vestigen om grondeigenaren de voordelen van vergroening uit te leggen.