De inrichting van publieke ruimtes sluit vrouwen en meisjes vaak buiten, met zowel fysieke als sociale drempels. Een nieuwe whitepaper met zes bouwstenen biedt handvatten voor beleidsmakers en ontwerpers om openbare ruimtes toegankelijker, veiliger en aantrekkelijker te maken, en zo de sociale samenhang te versterken.
Vrouwen en meisjes ervaren publieke ruimtes vaak als onveilig of onaantrekkelijk. Dit is te wijten aan een combinatie van fysieke barrières, zoals ontoegankelijke paden, en sociale drempels, waaronder intimidatie of een gebrek aan voorzieningen die aansluiten bij hun behoeften, stellen de opstellers van het rapport Naar een inclusieve publieke ruimte van het Belgische onderzoeksinstituut Vital Cities.
De onderzoekers benadrukken dat publieke ruimtes meer zijn dan plekken voor verplaatsing of recreatie. Ze spelen een cruciale rol in sociale interactie, fysieke activiteit en gemeenschapsgevoel.
Zij schrijven in hun rapport: ‘Uit onderzoek blijkt dat buitenruimtes een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van jongeren. Ze hebben een leer- en ontmoetingsfunctie: jongeren experimenteren daar met omgangsvormen en ontwikkelen zo een eigen identiteit door om te gaan met anderen.’
‘Publieke ruimte is mede-opvoeder’
‘De publieke ruimte is zelfs een mede-opvoeder voor kinderen en jongeren’, zegt onderzoeker Sven de Visscher. Hij stelt dat, aangezien deze ruimtes ontwikkelingskansen bieden, het van belang is dat meisjes daartoe even makkelijk toegang hebben.
Het uitsluiten van bepaalde groepen heeft niet alleen gevolgen voor individuen, maar ook voor de samenleving als geheel. Inclusieve ruimtes vergroten de leefbaarheid voor iedereen, aldus de onderzoekers.
Door rekening te houden met de wensen en behoeften van verschillende gebruikersgroepen, kunnen ontwerpers en beleidsmakers publieke ruimtes creëren die uitnodigen tot gebruik en betrokkenheid.
Deze aanpak gaat verder dan infrastructuur en vraagt om een breder perspectief waarin veiligheid, bereikbaarheid en aantrekkelijkheid centraal staan.
De zes bouwstenen zorgen volgens het instituut voor inclusieve publieke ruimtes:
- Veiligheid: Zorg voor goede verlichting, onderhoud en zichtbaarheid om zowel objectieve als subjectieve veiligheid te verbeteren.
- Bereikbaarheid: Ontwerp verkeersveilige en goed verbonden routes, ook voor kwetsbare groepen en zachte mobiliteit.
- Toegankelijkheid: Verwijder fysieke barrières zoals trappen en smalle doorgangen, en verhoog sociale toegankelijkheid door multifunctionele ontwerpen.
- Aantrekkelijkheid: Creëer uitnodigende plekken met voorzieningen zoals schone toiletten, wifi en beschutting, afgestemd op diverse behoeften.
- Betrokkenheid: Betrek gebruikers, vooral meisjes, vroegtijdig in het ontwerpproces en stimuleer eigenaarschap.
- Omgeving: Integreer groen en multifunctionele ruimtes om sociale interactie en cohesie te bevorderen.
Vital Cities benadrukt dat inclusiviteit verder gaat dan infrastructuur. Sociale toegankelijkheid kan bijvoorbeeld worden verbeterd door multifunctionele ontwerpen die voorkomen dat één groep, zoals jongens, de ruimte domineert. Participatie van diverse gebruikersgroepen, inclusief meisjes en vrouwen, is hierbij essentieel.
Het rapport wijst ook op het belang van onderhoud en een uitnodigende uitstraling. Schone toiletten, drinkwatervoorzieningen en schaduwrijke plekken maken een ruimte niet alleen functioneel, maar ook aantrekkelijk. Esthetische elementen, zoals groen en sfeerverlichting, verhogen de aantrekkelijkheid en stimuleren gebruik.
Een inclusieve toekomst voor iedereen
De zes bouwstenen bieden een raamwerk dat beleidsmakers en ontwerpers kunnen toepassen om inclusieve publieke ruimtes te realiseren. Deze aanpak bevordert niet alleen sociale gelijkheid, maar versterkt ook de gezondheid en cohesie in gemeenschappen.
Vital Cities pleit voor een langetermijnvisie waarin inclusie structureel wordt meegenomen in ruimtelijk beleid. ‘Een publieke ruimte die ontworpen is met aandacht voor diversiteit, komt uiteindelijk iedereen ten goede.’