Vooral binnensteden zijn een interessant toneel voor klimaatverandering. Stedenbouwkundige Richard Koek kijkt naar zijn eigen stad Delft en wat de klimaatopgave kan betekenen voor het aanzicht en functioneren van zo’n binnenstad. ‘Een forse verandering van karakter.’
Onderstaande column is geschreven door expert stedenbouw Richard Koek van de gemeente Den Haag. Eindhoven. Zijn column verscheen eerder in de vierde editie van vakblad Stedelijk Interieur in 2024.
Ik woon in Delft. Al zolang ik me kan herinneren heeft de binnenstad grachten waar het water tot 10 centimeter onder de kademuur staat. Uiterst praktisch in tijden van watergebonden handel en bedrijvigheid, een tijd die al heel lang achter ons ligt. Tegenwoordig gebeurt er niets meer op het water. Met een dikke laag kroos erop is het hallucinant, alsof je zo op een groen tapijt kunt stappen.
Bijna 25 jaar geleden werd het laagste deel van de binnenstad voorzien van schuifconstructies en klepstuwen waardoor bij hoog water in de Schie de straten droog blijven. De binnenstad is veilig. Althans, dat lijkt zo. Er wordt namelijk met regelmaat gesleuteld aan kademuren, rioleringen, bodemvoorzieningen en funderingen. Boomwortels bedreigen de stabiliteit van kades, maar tegelijk helpen bomen op allerlei manieren de binnenstad te wapenen tegen klimaatveranderingen. En bomen horen natuurlijk gewoon langs de grachten, in tegenstelling tot geparkeerde auto’s.
Delft is gestart met een omvangrijk en kostbaar programma om de binnenstad klimaatadaptief te maken en de relatie met het water weer te herstellen. Een stoere beslissing die het vervolg is op het al rond de eeuwwisseling ingezette beleid om verdere verstening van de binnenstad een halt toe te roepen. Tegengaan van verdere bebouwing op binnenterreinen en tegengaan van verstening van tuinen. Veel binnensteden behoren tot de warmere plekken van het stedelijk gebied, en de beste manier om dat te koelen is door het gebruik van groen: bomen, groenvakken, groene daken en klimplanten aan gevels. De gemeente moet het goede voorbeeld geven in de inrichting van de publieke ruimte. Delft lijkt goed bezig!
Klimaatrobuust noemen we die ambitie: bestand tegen de veranderingen die het klimaat met zich meebrengt. Regenbuien zijn boven stedelijk gebied heftiger en forser dan erbuiten. Temperatuurverschillen tussen binnenstad en bos kunnen 8 tot 10 graden zijn. Zon op terrassen is fijn in voor- en najaar, maar minder in de zomer. Deze opgaven vergen een nieuwe inzet van groen-blauwe ontwerpmiddelen. In sterk stedelijke gebieden volgt de winst op de terugdringing van geparkeerde auto’s.
In Nederlandse binnensteden wordt de klimaatadaptatie goed opgepakt. Hoogzomer bezocht ik een reeks Italiaanse binnensteden, met boomloze pleinen en straten. Ik stelde me daar voor wat radicale vergroening daar voor het middeleeuwse en barokke stadsbeeld zou betekenen: een forse verandering van karakter. We gaan een interessante tijd tegemoet.