Meestal zijn de armste wijken ook de warmste wijken. In deze wijken, waar veel bewoners met een laag inkomen bij elkaar wonen, zijn vaak niet alleen woningen van slechtere kwaliteit, maar is ook de buitenruimte minder aantrekkelijk. Juist in kwetsbare wijken zijn klimaatadaptieve interventies hard nodig, zegt Jeannette Nijkamp, lector Gezonde Stad.
Onderstaande column is geschreven door Jeannette Nijkamp, lector Gezonde Stad bij de Hanze Hogeschool. Haar column verscheen eerder in de vierde editie van vakblad Stedelijk Interieur in 2024.
Hoewel vergroening niet alleen kan bijdragen aan klimaatadaptatie, maar ook aan een fijnere en gezondere leefomgeving, leidt niet elke klimaatadaptieve ingreep automatisch tot plekken die bewoners prettiger vinden.
Het vergroenen van een versteend plein met bomen en plantenbakken kan er bijvoorbeeld toe leiden dat jonge kinderen hier niet meer kunnen voetballen. Als vlakbij een andere voetbalplek is, is dit geen probleem. Zo niet, dan is dit echter een ander verhaal. Het is dus belangrijk rekening te houden met de behoeften van bewoners en hen te betrekken. Veelal organiseren gemeenten en ontwerpbureaus hiertoe participatiebijeenkomsten.
Met name in kwetsbare wijken verloopt het betrekken van bewoners echter moeizaam. Veel bewoners hebben naast een laag inkomen nog diverse andere problemen en zijn vooral bezig met overleven. Zij komen dus niet naar participatiebijeenkomsten. Zij denken dat er toch niet naar hen wordt geluisterd, of zij hebben er simpelweg de energie niet voor. Om ook deze bewoners te betrekken zijn aanvullende inspanningen nodig: we moeten de huizen langs of op straten en pleinen staan met een bakfiets met koffie en thee. Dan leg je écht contact.
We moeten ook niet vergeten dat veel kwetsbare bewoners gemeentelijke uitgaven aan klimaatadaptie als verspilling beschouwen. Leg hen goed uit dat hun straat door het planten van bomen ’s zomers minder warm wordt en dat de aanleg van een wadi voorkomt dat diezelfde straat bij heftige regenval blank komt te staan. Verder is belangrijk dat bewoners daadwerkelijk invloed kunnen uitoefenen op de keuze van interventies voor hun directe leefomgeving. Een klimaatadaptieve oplossing die in welvarende wijken wordt gezien als een verbetering van de leefomgeving, hoeft nog niet als zodanig te worden ervaren door bewoners van een kwetsbare wijk.
Een voorbeeld is het vervangen van parkeerplaatsen door groene verblijfsruimte. Op het eerste gezicht lijkt dit een goede oplossing om de omgeving te vergroenen en de leefbaarheid te vergroten door autobezit te ontmoedigen. In kwetsbare wijken zijn veel bewoners echter afhankelijk van hun (vaak oude) auto om bijvoorbeeld op hun werk te komen.
Zij hebben geen geld voor het dure openbaar vervoer of voor deelmobiliteit. Juist in kwetsbare wijken zijn klimaatadaptieve interventies hard nodig. Door sommige maatregelen komen de lasten van klimaatverandering echter nog meer bij kwetsbare bewoners terecht.
Door deze bewoners daadwerkelijk een stem te geven bij de keuze van de maatregelen in hun leefomgeving kan worden bijgedragen aan een eerlijkere verdeling van deze lasten. Maak werk van die participatie voor een klimaatrechtvaardige stad!