Er liggen veel kansen om ruimtelijke opgaven aan te pakken met het vergroenings- en gezondheidsargument als aanjager. Dat bleek tijdens de Nationale Groendag. Dan gaat het wel over de lange termijn. Wethouder Rik Thijs van de gemeente Eindhoven roept zijn collega’s dan ook op om bij het vergroenen van de leefomgeving over ambtstermijnen heen te blijven kijken.
‘Het gaat hier in Eindhoven veel over woningbouw, daar werken we aan voor iedereen die uit de Randstad terugkomt om weer hier te gaan wonen’, grapt wethouder Rik Thijs in zijn openingswoord op de Nationale Groendag. Groen mag volgens hem echter niet ondergeschikt zijn aan verdichting.
Meer woningen moeten hand in hand gaan met een groene en gezonde leefomgeving, vervolgt hij. In Eindhoven wordt daar hard aan gewerkt, onder andere door een norm voor nieuwbouw waarbij voor elke woning acht vierkante meter groen moet worden gerealiseerd.
Daarbij moeten bestuurders ver vooruitkijken en voorbij ambtstermijnen, betoogt Thijs. ‘Ik heb bij een project eens gezegd alleen geld vanuit de groenbegroting toe te zeggen als bomen er minstens veertig gezonde levensjaren konden staan.’
‘Ik kreeg toen te horen dat dit niet kon, omdat een wethouder over twintig jaar misschien wel weer iets heel anders met die openbare ruimte wil. Zo moeten we als gemeenten niet met de stad omgaan.
Hij legde dat advies naast zich neer en zorgde voor beleid dat (groen)voorzieningen even hard moeten meegroeien met het aantal extra woningen. Een gezonde inrichting van Eindhoven staat daarbij centraal.
Koppelkansen
Op de Groendag ging het vaker over koppelkansen, waarbij thema’s als vergroening en gezondheid een vehikel zijn om andere ruimtelijke opgaven vooruit te helpen in hun transities.
Op die manier zullen meer bewoners zich kunnen vinden in stedelijke transities en kunnen losse geldpotjes makkelijker worden aangewend, klonk het
Andersom geldt overigens hetzelfde, vertelden hoofdsprekers donderdag. Zo kan volgens hen niet meer sprake zijn van het aanleggen van bijvoorbeeld een warmtenet zónder een straat vervolgens leefbaarder achter te laten.
Zo kunnen verharde parkeerplekken worden vergroend, ook kan er ruimte worden vrijgemaakt door van een tweebaansweg een eenbaansweg te maken.
Hiervoor moeten gemeenten, zorginstellingen, woningcorporaties en andere partijen elkaar tijdiger en vaker opzoeken. Ook moeten zij er intern hun cultuur en werkwijze op aanpassen, werd op het congres gezegd.
Groen levert geld op
Het vergroenen en gezonder inrichten van de stedelijke leefomgeving heeft talloze baten en is financieel rendabel, zo vertelt de wethouder: hij haalt het aanstaande project Lichtbos (nu nog landgoed De Wielewaal) aan.
De gemeente kocht dit terrein op voor 30 miljoen, maar liet recent uitrekenen dat het transformeren tot en openstellen van het stadspark deze investeringen meermaals terugverdiend in maatschappelijke meerwaarde.
Ook Machteld Huber, grondlegger van het Institute for Positive Health, legt op de Groendag uit dat het gezondheidsargument goed werkt om de gehele leefomgeving toekomstbestendig in te richten.
Zij spreekt niet over een zorgtekort (onvoldoende personeel), maar een patiëntenoverschot. Ruim 60 procent van huisartsbezoeken zijn preventief op te vangen door een gezondere leefomgeving, veel klachten zijn volgens Huber mentaal van aard.
Die aandacht voor preventie, zo klinkt ook tijdens deelsessies, is nog summier ten opzichte van aandacht en geldstromen voor behandelen en genezen. Dit terwijl een gezonde openbare ruimte structureel blijft bijdragen aan de gezondheid van inwoners.
In een onderzoek naar positieve gezondheid, uitgevoerd door het Institute for Positive Health, kwam naar voren dat bewoners gezondheid minder zien als een doel op zich. In plaats daarvan beschouwen zij het als een middel om in een gezonder ingerichte leefomgeving gemakkelijker hun leven te kunnen leiden.
Steenbreek Trofee
Op de Nationale Groendag werd ook de Steenbreek Trofee uitgereikt. De winnaars waren allebei ‘schoolvoorbeelden’ door vergroening met educatie te verbinden. In de categorie professionals won het project in de gemeente Delft. Daar werd het riool vervangen, maar niet zonder in de nieuwe situatie flink te vergroenen met basisschoolleerlingen.
In de categorie maatschappelijke initiatieven ging de trofee naar initiatiefnemers uit de gemeente Lingewaard met het project Schooltuin inclusief onderwijs. Daar werd het curriculum afgestemd op een schooltuin. Deze wordt door de school zelf onderhouden.
Bottom-up
Huber adviseert ambtenaren dan ook om dit mee te nemen in bewonersparticipatie, onder andere door voldoende uit te leggen hoe bewoners in een groenere, gezondere leefomgeving makkelijker kunnen bewegen en elkaar kunnen ontmoeten.
In een gesprek met Wim Voogt, partner bij OKRA Landscape Architects, werd wel nog discussie gevoerd over de rol van bewonersparticipatie. Volgens Huber moeten vergroeningsprojecten altijd bottom-up, al is het wel belangrijk om leiderschap in de plannen mee te nemen.
Voogt is kritischer op de ruimte voor participatie: ‘Participatie is een onderdeel, in dealmaking liggen zeker kansen voor dialoog. Maar om van projecten een succes te maken, heb je vooral goed beleid nodig. Laat je gemeentelijke plannen niet afhangen van bewoners en presenteer zelf een krachtige visie.’
Participatie heeft een helder doel nodig, aldus Voogt. Gemeenten moeten volgens hem een duidelijke visie presenteren aan bewoners en laten zien waar wel en geen ruimte is voor inspraak.
Huber en Voogt zijn het wel eens over een advies aan gemeenten die zich geen raad weten met de talloze modellen en aanpakken voor de gezonde leefomgeving.
Het belangrijkste is volgens beide deskundigen om zelf aan de slag te gaan. Het maakt volgens hen niet bijzonder veel uit welke modellen of methodes worden ingezet.
Zij spreken daarbij over het belang om boven alles een interne cultuur op te bouwen waarin de relatie tussen groen en gezondheid centraal staat. Dit kan bijvoorbeeld door een stadsbrede visie te ontwikkelen of in alle beleidsdocumenten een gezondheidsparagraaf op te nemen.
Het vergroenen van de leefomgeving kan bewoners weer vertrouwen geven om trots te zijn op hun straat, buurt of wijk, aldus Voogt.
De volgende editie van de Nationale Groendag vindt plaats in de gemeente Groningen.