Bij binnenkomst van de wijk Vauban valt direct de spreuk op van Pipi Langkous: ‘We maken de wereld zoals we haar willen.’ Het is een slogan van de krakers van het pand, maar lijkt de visie op het gebied. Want in 1992 startte de herontwikkeling van het voormalige Franse kazerneterrein Vauban, en nu ruim 30 jaar later staat er een wijk die een inspiratie kan zijn voor iedereen.
| Een artikel geschreven door Jan-Willem Wesselink, programmamanager van de Future City Foundation. |
Vauban ligt in het zuiden van Freiburg. De wijk is gebouwd op het terrein van een voormalige Franse kazerne. Na het vertrek van de Franse militairen in 1992, besloten stadsplanners samen met activisten om het terrein te transformeren tot een wijk die duurzaamheid als kernwaarde zou omarmen.
.jpeg)
In samenwerking met architecten, milieudeskundigen en de lokale gemeenschap, werd een visie gecreëerd waarin ecologische woningbouw, sociale participatie en milieuvriendelijk vervoer centraal stonden.
Eén van de pijlers van Vauban is de nadruk op energie-efficiëntie. Veel woningen zijn gebouwd volgens de principes van passieve huizen, die zeer weinig energie verbruiken voor verwarming en koeling. Daarnaast maken bewoners gebruik van zonne-energie door de installatie van zonnepanelen en zonneboilers op daken. Sommige huizen in de wijk zijn zelfs zogenaamde “Plusenergiehäuser”, wat betekent dat ze meer energie opwekken dan ze verbruiken.
Ook de stedelijke infrastructuur draagt bij aan de duurzaamheid van Vauban. Waterdoorlatende bestrating en groene daken helpen bij het reguleren van regenwater, waardoor de belasting op het rioolstelsel vermindert. Het gebruik van milieuvriendelijke bouwmaterialen en de beperking van afval tijdens de bouw waren daarnaast belangrijke doelstellingen.
Alleen laden en lossen
Een van de meest opvallende kenmerken van Vauban is het autoluwe karakter. De wijk is zo ontworpen dat auto’s niet in de straten mogen rijden, behalve voor laden en lossen. Bewoners worden aangemoedigd om gebruik te maken van duurzame vervoersmiddelen, zoals fietsen en het openbaar vervoer. De wijk beschikt over uitstekende fietspaden en is goed verbonden met het centrum van Freiburg via trams.
Er is een gemeenschappelijke parkeergarage aan de rand van de wijk voor bewoners die toch een auto bezitten, maar het autobezit in Vauban ligt veel lager dan het gemiddelde in andere Duitse steden.
Er is ook een gemeenschappelijke parkeergarage niet gebouwd. De bewoners hebben er wel recht op, maar hebben vooralsnog van dat recht afgezien. De parkeerplaats werd een park.
De wijk is sowieso heel groen en heeft toch een relatief hoge dichtheid. De wijk laat zien wat de impact van auto’s is in andere wijken en dat zonder auto’s wijken veel leefbaarder zijn dan met. Daarbij helpt de wetgeving van het bondsland dat bestrating in tuinen verbiedt een handje mee. Toch zijn er ook zorgen. Door de klimaatverandering sterven bomen in de wijk.
Coöperatieve bouwgroepen
Vauban is ook een voorbeeld van hoe gemeenschapsbetrokkenheid een duurzame wijk kan versterken. Veel van de initiatieven in de wijk zijn voortgekomen uit de directe inspraak van de bewoners, die vanaf het begin betrokken waren bij het ontwerp en de ontwikkeling van de wijk. Zo zijn er coöperatieve bouwgroepen opgericht, waardoor groepen burgers samen woningen konden ontwerpen en bouwen die voldeden aan hun collectieve behoeften en waarden.
Deze betrokkenheid gaat verder dan de bouw van woningen; er is een sterke sociale cohesie in de wijk. Bewoners organiseren regelmatig buurtactiviteiten, beheren gezamenlijke tuinen en pleinen, en nemen actief deel aan de besluitvorming omtrent de toekomst van de wijk.
Daar kregen ik ook zelf mee te maken toen een van de bewoners vroeg een handje te helpen bij het tillen van zijn tafelblad naar zijn woning.
De wijk heeft inderdaad een hoog pipi-gehalte met kleur, hout en groen. Maar daaronder ligt een strak plan dat netjes is ingevuld en uitgevoerd. Op een rafelrandje met krakers en autowrakken na dan. Dat is inspirerend.
Maar de kracht is vooral het bannen van de auto. Dat leidt tot én meer groen én een hoge dichtheid in één keer. Er zijn vast argumenten genoeg om dit niet te willen, niet te doen of niet te durven, maar Vauban bewijst het ongelijk daarvan.