De gemeente Haarlem wil begraafplaatsen meer openstellen voor wandelaars en andere bezoekers. Op twee begraafplaatsen in Haarlem is door vasteplantenkwekerij Griffioen Wassenaar en partners daarom het GreentoColour-concept aangelegd. Insecten- en kleurrijke borders moeten hen verleiden een ronde over het terrein te maken. Onderhoudsteams zijn er erg over te spreken, aangezien het groen gezonder is en om minder onderhoud vraagt. ‘Iedereen haalt hier echt troost en blijdschap uit.’
Begraafpark Kleverlaan kan gerust speciaal genoemd worden. Op de middelgrote begraafplaats van ruim 8 hectare grond hebben veel Haarlemmers, sommigen van hen bekend, hun laatste rustplaats gevonden; bezoekers passeren langs organisch lopende paden meerdere watertjes en meer dan tachtig verschillende boomsoorten*.
Op dit terrein is in het voorjaar van 2024 een nieuw GreentoColour-project aangelegd door vasteplantenkwekerij Griffioen Wassenaar. Het concept staat voor toepassing van vaste planten volgens een totaalaanpak met als resultaat kleurige, onkruidarme vasteplantenvakken in het openbaar groen. Een van de aanlooproutes naar het mausoleum, ook een blikvanger van Kleverlaan, is aan weerskanten aangeplant met subtiele, kleurrijke vaste planten die zijn afgestemd op de omgeving voor een lange en gezonde levensduur.
De gemeente Haarlem, die naast Kleverlaan twee andere begraafplaatsen in Haarlem en een in Zandvoort beheert, hoopt hiermee de gedenkplaatsen toegankelijker te maken voor een breder publiek. Ilse van der Meer, teammanager van de vier locaties, ziet een kans om gedenkplaatsen een vanzelfsprekender onderdeel te maken van de groene buitenruimte.
‘Steeds meer jongeren en gezinnen zoeken de begraafplaatsen op en maken het een onderdeel van hun wandeling. Vooral sinds de coronapandemie. Het is al langer niet enkel meer een plek van rouw en troost.’ Het was voor de gemeente dan ook een logische stap om de kwaliteit van het groen op Kleverlaan en een andere locatie omhoog te brengen.
De gemeente geeft onder andere de vasteplantenkwekerij Griffioen Wassenaar de opdracht om haar GreentoColour-concept toe te passen. Ook worden bijenhotels geplaatst door groenpartij Vivara Pro en nieuwe bewegwijzeringsborden. ‘We zagen een kans om iets moois te doen met gemeenschapsgeld, waar iedere bewoner van kan meegenieten.’
Eigen beplantingsplan
In een klein beheerdershuisje op het westelijke deel van het terrein, de “kantine” voor de medewerkers van het terrein, treffen we Lex Wijnbeek en Hans Hoek van Griffioen Wassenaar. Niet veel later zit ook beheerder Ruud Kaptein op een stoel, met achter hem een bord met geplande uitvaarten. Het drietal vertelt over het vergroeningsproject, dat op steenworp afstand ligt van waar ze zitten.
‘Het is meer een gedenkpark dan een begraafplaats, zo zie ik dat ook’, zegt Kaptein. Dat komt mede door zijn omvang en hoe groen deze in ingericht. Kaptein noemt nogmaals het mausoleum, maar ook de familiegraven en de verscheidenheid aan bomen die er staan.
Een aantal jaren terug ontdekte Kaptein tijdens een interview met een medewerkster van de belangenorganisatie, dat de begraafplaats Kleverlaan volgens de Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen (LOB) behoort tot de vier mooiste, meest bijzondere rustplaatsen van Nederland. De beheerder van begraafplaats Kleverlaan wil bij die top vier blijven horen en zegt daarbij alles in het werk te willen stellen om daarin te slagen.
Het concept GreentoColour houdt in dat voor elke situatie, elke locatie een eigen beplantingsplan wordt opgesteld, afgestemd op de lokale omstandigheden. Eén vraag staat daarbij centraal: welke planten groeien hier het best?
Staat de juiste plant op de juiste plek, dan floreert deze. Andersom kan een plant snel uitvallen wanneer deze onzorgvuldig is uitgekozen. Dat is niet duurzaam, aldus Wijnbeek en Hoek. Griffioen Wassenaar hanteert daarom een lijst van 21 voorwaarden om die match zo goed mogelijk te maken. Zij bedienen daarmee zowel mens als insectenleven.
Onderhoudsarmer
Dat wil niet zeggen dat de vaste planten onder het concept geen monitoring nodig hebben. Op begraafplaats Kleverlaan, maar later ook op de begraafplaats Akendam, laten Wijnbeek en Hoek dit zien door zo af en toe een onkruidje uit de border te verwijderen. Vooral in het begin, wanneer de border nog niet voldoende is dichtgegroeid, kan onkruid zijn weg nog vinden.
Als beheerder is Kaptein ook tevreden over de aandacht voor het onderhoud. Zijn medewerkers voelen zich ontzorgd. En dat is welkom, want met 8 hectare is vaak meer te doen dan de medewerkers aan tijd hebben.
Griffioen Wassenaar heeft zelf geen uitvoerende dienst. Dit doet de kwekerij bewust, om opdrachtgevers zo vrij te laten in welke gradatie zij de diensten afnemen. ‘Het minimale wat wij doen is het maken van een beplantingsplan, of waar van toepassing het toetsen van een plan van derden.’ Heeft een project het GreentoColour-keurmerk, dan kan een beroep worden gedaan op de plantenexpertise van Griffioen Wassenaar.
Bijenhotels
Ook op de Haarlemse begraafplaats Akendam is het concept toegepast. Ook hier moest het bijdragen aan een kwaliteitsimpuls. Vanaf de toegangspoorten ligt een brede border in een rechte lijn tot aan de aula op het terrein, gevuld met kleurrijke vaste planten. Beheerder Wilfred Helmstrijd is net als collega Kaptein van locatie Kleverlaan te spreken over de nieuwe aankleding.
‘We ontvangen positieve reacties op de nieuwe planten. Bezoekers willen kleur, aldus de beheerder. ‘Anders loop je rond in een eentonig beeld. Zeker bij de entree van ons park is de kleur een verrassing voor wie hier komt rouwen.’
Van der Meer benadrukt dat de kleurrijke borders even goed bedoeld zijn voor wie hier juist niet komt om te herdenken. ‘De kwaliteitsimpuls gaat er hopelijk voor zorgen dat iedereen door heel Haarlem de groen ingerichte begraafplaatsen weet te vinden. Ook voor een mooie wandeling. Daarom dat we ook bijenhotels op beide locaties hebben neergezet.’
De beplanting van Griffioen Wassenaar scheelt ook Helmstrijd heel wat arbeid, vooral in het bewateren. De uren die hij hierdoor vrijspeelt, gaan nu naar klusjes en onderhoud die soms blijven liggen. Op begraafplaatsen spelen personeelstekorten wel vaker, vertelt hij.
Op Akendam, rondom een vijver, is bijvoorbeeld eenzelfde beplanting met overeenkomstig kleurenpalet aangeplant. ‘Hetzelfde verhaal: ook daar worden bezoekers opgevrolijkt door de kleurrijke beplanting. Dat comfort volgt hen over het terrein.’
* Het boekje IVN Bomenwandeling is te verkrijgen via de gemeente Haarlem.