Onderstaande column stond in de tweede uitgave van Stedelijk Interieur in 2024. Geschreven door Jeanette Nijkamp, lector Gezonde Stad aan de Hanzehogeschool Groningen.
Onlangs sloeg Jantje Beton alarm omdat steeds minder kinderen buiten spelen. Dit komt onder meer door een gebrek aan speelplekken en onvoldoende sociale veiligheid. Met gezondheidsproblemen voor onze kinderen en onszelf, zoals overgewicht, depressie, slapeloosheid en eenzaamheid. Het is belangrijk dat zowel kinderen, jongeren en volwassenen de beschikking hebben over voldoende openbare ruimte die uitnodigt tot bewegen en ontmoeting. Vanwege beperkte beschikbaarheid van ruimte en middelen is het belangrijk het gezonder inrichten van de leefomgeving te koppelen met andere fysieke opgaven, zoals klimaatadaptatie.
Vergroening heeft de potentie bij te dragen aan zowel een gezondere leefomgeving als klimaatadaptatie. Een groene omgeving stimuleert dat bewoners naar buiten gaan om te wandelen of te sporten. Groen nodigt uit om langer buiten te verblijven, wat de kans op sociale interactie vergroot. Een groene omgeving draagt daarnaast bij aan onze mentale gezondheid. Daarnaast levert vergroening een belangrijke bijdrage aan klimaatadaptatie doordat hittestress wordt tegengegaan en water beter in de bodem kan infiltreren, waardoor de kans op overstromingen vermindert.
Er is momenteel veel aandacht voor het door middel van vergroening aantrekkelijker en klimaatadaptief maken van speel- en ontmoetingsplekken, zoals school- en andere pleinen. Diverse gemeenten bieden subsidiemogelijkheden voor scholen die een groener schoolplein willen, zoals de Schoolpleinen Revolutie Drenthe en de Subsidieregeling Groene
Schoolpleinen in de gemeente Groningen. Deze subsidies helpen openbaar toegankelijke schoolpleinen omvormen tot aantrekkelijke speel- en ontmoetingsplekken die ook na schooltijd kunnen worden gebruikt door buurtbewoners. Extra belangrijk in kwetsbare wijken, waar de kwaliteit van de buitenruimte vaak minder is en bewoners gemiddeld ongezonder zijn.
Helaas betekent het vergroenen en klimaatadaptief maken van een plein niet automatisch dat bewoners dit een fijnere plek vinden. Zo is het oorspronkelijk versteende Kokerplein in Rotterdam door de gemeente vergroend met bomen en plantenbakken. Bewoners missen echter voetbalruimte voor hun jonge kinderen en een plek om bij een evenement de partytent op te zetten.
Het is dus belangrijk naar de wensen en behoeften van bewoners te luisteren. Maar ook om toe te lichten wat niet kan. Zo kunnen er bijvoorbeeld geen bomen worden geplant als er onvoldoende ruimte is voor de wortels. Verder is voor bewoners in kwetsbare wijken die vooral bezig zijn met overleven klimaatadaptatie niet on top of their mind. Omdat zij gemeentelijke uitgaven voor dit doel veelal zien als geldverspilling, is het belangrijk uit te leggen dat een wadi ervoor zorgt dat bewoners geen natte voeten krijgen en dat het aanplanten van bomen hun straat ’s zomers koeler maakt.
Nog te vaak wordt bewonersparticipatie overgeslagen of beschouwd als een verplicht nummer. Door bewoners gedurende het hele proces bij de inrichting van hun leefomgeving te betrekken, wordt echter bevorderd dat deze leefomgeving beter aansluit bij hun wensen en behoeften. Dit kost tijd, dus het is belangrijk hiermee bij de planning van de fysieke ingrepen rekening te houden. Deze tijdsinvestering betaalt zich echter dubbel en dwars terug als deze resulteert in een leefomgeving die bijdraagt aan gezondere en gelukkigere bewoners. Dus voortaan geen afvinkparticipatie meer, maar co-creatie!