Acht uit tien Utrechters voelt zich gezond, maar het verschil tussen de gezondste en ongezondste inwoner moet zeker met 30 procent omlaag. De stad wil zijn inwoners onder meer beter beschermen tegen een slecht milieu. Daarentegen moet betekenisvol ontmoeten juist makkelijker worden. Utrecht vraagt hulp van de landelijke overheid voor juridische, planologische instrumenten, staat in een nieuwe beleidsnota.
‘In deze nota maken we een volgende stap om gezondheidsverschillen te verkleinen’, zegt wethouder Eelco Eerenberg (Volksgezondheid, Ruimtelijke Ordening). ‘Dit doen we door dit onderwerp een nog betere plaats te geven in al ons beleid en plannen. We maken toekomstbestendig beleid, zodat we kunnen meebewegen met de ontwikkelingen in de samenleving.’
Acht op de tien Utrechters gaf in het Utrechtse gezondheidsprofiel 2022 aan zich gezond te voelen. Goed nieuws, aldus de gemeente. Zij ziet echter ook in dat gezondheidsverschillen nog altijd hardnekkig te zien zijn, waarbij de wijk waarin iemand woont, bepalend is voor de gezondheid.
De hoofdambitie van de gemeente Utrecht is dan ook om in 2040 het gezondheidsverschil tussen de laagste en hoogste sociaaleconomische groepen met 30 procent terug te dringen.
De gemeente heeft in de Beleidsnota gezondheid opgeschreven hoe het die doelen denkt te behalen.
Kraan dicht, dweilen
De wethouder noemt onder andere de groei van de stad en de daarmee samenhangende ruimtelijke uitdagingen: ‘Hoe groeien we zo gezond mogelijk?’
In de beleidsnota heeft de gemeente vijf thema’s vastgesteld, overgenomen uit het Utrechts Gezondheidsmodel. Dat zijn de thema’s bestaanszekerheid, sociale kracht, gezonde leefomgeving, mentale gezondheid en gezonde leefgewoonten.
Om de gezondheid van Utrechters te verbeteren, moet volgens de gemeente eerst de kraan dicht, om vervolgens te dweilen. De eerste drie thema’s zijn volgens Utrecht dan ook ‘kraanthema’s en de laatste twee zijn ‘dweilthema’s’. Overkoepelend is ‘koersen op gezondheid’ een zesde thema.
Gezonde openbare ruimte
Op het gebied van de gezonde leefomgeving liggen de grootste ambities. Utrecht moet allereerst een beter milieu krijgen. Dat betekent schonere lucht, minimale geluidshinder en geen gezondheidsschade als gevolg van hittestress en zon.
In de openbare en publiek toegankelijke ruimten moeten minder verleidingen zijn om ongezonde keuzes te maken. Bij sociale voorzieningen is gezond eten en drinken in 2040 vaker de standaard en verdwijnt alcohol naar de achtergrond.
Om steviger te kunnen sturen op een gezonde leefomgeving vraagt Utrecht het Rijk om juridische en planologische mogelijkheden om de verkooplocaties van tabak en ongezond voedsel te beperken.
Een wetenschappelijk meetinstrument van de Universiteit van Amsterdam maakt het al mogelijk om een straat, buurt of wijk een gezondheidsscore te geven. Juridisch is het nog niet mogelijk om daarop te sturen, geven gemeenten echter aan.
In plaats van verleidingen moet de openbare ruimte meer passende mogelijkheden bieden tot sport, spel en beweging. Voor Utrechtse jeugd wordt bewegen een vast onderdeel van de dagelijkse routine.
Er wordt verder ingezet op een gezonde leefomgeving waarbij Utrechters beter worden beschermd tegen schadelijke milieufactoren in een groeiende en verdichtende stad en komen er koele verblijfsplekken op maximaal 200 meter van elke woning om gezondheidsschade als gevolg van hittestress te voorkomen.
Betekenisvol ontmoeten
Utrechters moeten daarnaast hun buurt als leefbaar en veilig ervaren. Onderdeel daarvan zijn meer en betere plekken voor ontmoeting en voldoende voorzieningen.
Nieuw in de Utrechtse aanpak wordt het inspelen op nieuwbouwbuurten. De eerste jaren na het verhuizen zijn volgens de gemeente een cruciale periode in het inbouwen van nieuwe gezonde leefgewoonten.
Zo schrijft de gemeente: ‘Vanuit het principe ‘middelen volgen mensen’ en met het oog op preventie en het besparen van kosten op langere termijn, wegen we daarom nadrukkelijk ook de inzet op het moment van oplevering of herinrichting van een buurt of wijk.’
In haar Woonvisie staat dat Utrecht bij (her)inrichting woonsegmenten zo goed mogelijk probeert te mengen, om zo te voorkomen dat wijken ontstaan waarin ongezond leven de norm is.
Gezondheid vaker vanzelfsprekend
De gemeente Utrecht zegt in de beleidsnota dat gezondheid expliciet meeweegt in al haar toekomstige beleid. Gezondheid wordt vaker, maar niet altijd, onderdeel van inkoop en subsidies.
‘In Utrecht is ‘gezond’ vaker vanzelfsprekend’, zo staat in het document.